‘Je hebt je leven lang een etiket’ Ze is nu 85 jaar en woont alleen, haar man is vorig jaar overleden. In haar woning hangen op elk vrij stukje muur schilderijen. ‘Die maak ik op zondag, elke week.’ In de woonkamer zijn het vooral portretten van familieleden. Ze lijken met liefde gemaakt, maar toch heeft ze het juist van haar familie zwaar te verduren gehad. Wanneer kwam u met de psychiatrie in
woonde, belde die Parijse vriend na een tijdje
aanraking?
op. Hij bleek notabene in een hotel in Heerlen
‘Dat was in 1950. Ik was toen 23 jaar en
te zitten en vroeg of ik kwam. Toen ik net op
werkte als onderwijzeres in Lekkerkerk. Daar
zijn kamer was, viel plotseling de eigenaresse
voelde ik me niet gelukkig. Mijn geboortestad
binnen. Ze zei dat alleen getrouwde mensen
Heerlen vond ik veel gezelliger dan dit kleine
samen in een hotelkamer mochten verblijven.
dorp waar ik niemand kende. Ik was ook geen
Anderhalve week na dat incident stond er in-
gedreven onderwijzeres. Op een dag ging ik
eens een auto voor ons huis en werd ik naar
naar Rotterdam en ben toen op straat van de
een inrichting in Zeist gebracht. Daar kreeg ik
kaart geraakt. Ik ben door de politie meege-
een insulinekuur. Ze spoten je dan zoveel in-
nomen en naar een inrichting in Wassenaar
suline in dat je in coma raakte. Na enkele uren
werd je weer wakker gemaakt met suiker. Maar ik weet er weinig meer van.’
Wat was er met u aan de hand?
‘In de inrichting constateerden ze amnesie, ge-
Wie had die opname geregeld?
heugenverlies. Toen ik ontslagen werd, kon ik
‘Mijn broer die huisarts was. Mijn vader had
herkeurd worden om weer als onderwijzeres
een hoge baan bij de Staatsmijnen, die was
te gaan werken, maar dat heb ik niet gedaan.
misschien bang voor zijn goede naam. Ik heb
Ik ging op kantoor werken en trok weer in bij
later proberen uit te zoeken waarom mijn
mijn ouders in Heerlen. Sindsdien heb ik altijd
broer dit heeft gedaan. Ik had een vriendin die
kinderpsychiater was en tegen haar heeft hij
Het ging aanvankelijk goed. In 1956 ging ik
destijds gezegd dat ik schizofreen was. Op het
met een vriendin naar Parijs, de meest roman-
laatst van zijn leven – hij is negentien jaar ge-
tische stad ter wereld, zegt men. We kregen er
leden overleden – hebben we hierover kunnen
allebei een relatie, ik met een Syrische man. De
praten. Hij zei toen: “Een volwassene die nog
vriendin ging na een week terug, maar ik bleef
bij haar ouders woont, is een psychiatrisch
vanwege die man. Ik zette een advertentie in
patiënt.” Na die eerste opname in 1950 ben
Le Figaro om een baantje te krijgen, ik sprak
goed Frans. Daar reageerde een gescheiden
weest, tussen 1957 en 1969. Alle vier de keren
vrouw met een zoontje van vijf op. Ik kon bij
haar komen wonen, vlak bij de Eiffeltoren, en moest het huishouden doen en voor het kind
Ik ben veertig keer geëlektroshockt tijdens die
zorgen. Daar ben ik bijna twee jaar gebleven,
opnames. Ook daar had je niets over te zeg-
een hele leuke tijd, tot ik erachter kwam dat
gen. Het gebeurde bij alle opnames behalve bij
mijn vriend getrouwd was. Ik ging meteen te-
de laatste, want toen waren er inmiddels din-
rug naar Holland, tot zijn grote schrik – hij
gen aan het veranderen in de psychiatrie. Ik
heb slechts één gesprek gehad met de arts die
de elektroshocks deed. Hij vertelde dat mijn
De rubriek ‘Vintage’ is bestemd voor antieke psychiatrie, oude
inzichten en therapieën, oud leed en voorbije glorie. Vooral als ze ons
ouders die maandag zouden komen. Ik zei: “Mag ik iets vragen? Zou het geen goed idee zijn om een kapster en een schoonheidsspe-cialiste in een inrichting te hebben?” Hij ant-woordde alleen: “De volgende elektroshock is dinsdag.” Je bestond amper voor zo iemand.’
U bent in 1966 getrouwd. Hoe kan het dat er nog een opname was na uw huwelijk, kon uw man dat niet verhinderen?
‘Ik belde toen mijn broer op om eens met hem te praten. Mijn broer liet mijn huisarts ko-men – de macht van de artsen! – en die gaf me Haldol. Maar ik weigerde dat te slikken. Toen mijn broer vervolgens arriveerde, gaf hij me een injectie en liet een ambulance komen. Mijn man had er niets over te zeggen. Dat was in 1969. Vijftien jaar later liep het anders, toen gaf ik hem de kans niet meer. Mijn broer belde toen naar mijn man en zei dat ik weer zo druk was, ik moest weer opgenomen worden. Toen heb ik het contact verbroken, per brief. Een ad-vocaat heeft me daarbij geholpen.’
Maakte uw broer ooit excuses?
‘Niet echt. Twee jaar nadat ik het contact ver-broken had, in 1986, kreeg hij een ernstig hart-infarct. Hij is zeven jaar ziek geweest voor hij overleed. In die periode veranderde hij. Op het eind van zijn leven ben ik alleen naar hem toe-gegaan en hebben we veel gepraat. Maar het kwam wel laat, deze toenadering. Ik ben tien-tallen jaren ontzettend kwaad op hem ge-weest. Je hebt een etiket voor de rest van je
We zijn hier in de kamer omringd door por- tretten van overleden familieleden. Waarom schildert u juist hen de laatste jaren? Heeft u er met uw ouders over gesproken?
‘Omdat de relatie slecht was. Ze steunden mijn
‘Nee, ik denk dat ze aan de kant van mijn broer
broer, want als arts zou hij het wel het beste
stonden. Later kreeg ik een piano van hen en
weten. Mijn broer hangt hier ook, ik heb hem
een gebakstel. Ik heb dat allemaal weggedaan;
geschilderd met een roze wolk erbij: daarmee
je kunt met cadeaus niet alles goedmaken.
wilde ik aangeven dat we ons met elkaar ver-
zoend hebben. Ik heb het hem uiteindelijk ver-geven, omdat ik vergeven heel belangrijk vind.
U ook?
Een mens heeft ook een onbewuste, je kunt
‘Ik was totaal machteloos. Omdat het mijn
niet alles verklaren. En ik heb een hekel aan
broer was, wist ik dat er ook andere factoren
conflicten. Van mijn familie komt alleen een
meespeelden. Voordat dit allemaal gebeurde,
zoon van mijn broer me af en toe opzoeken,
konden we goed met elkaar opschieten. En
voor de rest zie ik niemand meer. Ze hebben
toen ik in Ermelo in een inrichting zat, kwam
nooit tegen me gezegd dat ze die opnames in-
hij me elke week opzoeken. Tijdens zijn ziekte
zei hij tegen zijn zoon die ook arts was, dat hij me medicijnen moest brengen. Dus die belde
Hansje Galesloot
mij op: “Ik kom dinsdag langs.” “Nou, dan ben ik niet thuis,” zei ik. Ik moest daar niks van
Om privacy-redenen is de naam van de geïnter-
hebben. Ik denk dat mijn broer het allemaal
viewde weggelaten. Het schilderij bij dit artikel
goed bedoelde, maar ja, bedoelen is niet zo
is van haar hand en is getiteld ‘Hoe ouder, hoe
EL LIBRO DE LO INCREÍBLE INTRODUCCIÓN Cuando acabe de leer estas páginas, ya no se sorprenderá de que el genial filósofo Aristóteles afirmara que los objetos, al caer, aceleran porque se ponen contentos de acercarse a la Tierra. Ni de que el conde Drácula - Vlad IV - existiera de verdad. Ni de que el Polo Norte ocupara un día la posición que hoy tiene el desierto del Sahara. N
Novel Agents for the Treatment of Alopecia Marty E. Sawaya Recent approval in the United States of two new THERE ARE VARIOUS forms of alopecia, the products, Propecia (Merck Co, Rahway, NJ) and most common being androgenetic alopecia (AGA), Rogaine Extra Strength 5% (Pharmacia & UpJohn Co, which affects millions of men and women. The Kalamazoo, MI), indicated In men to