Inleiding

Inleiding
Deze folder geeft informatie over het premenstrueel syndroom
(PMS). Besproken wordt o.a. welke klachten er kunnen zijn, wat de
oorzaak hiervan is, en welk onderzoek mogelijk is. Er worden
adviezen gegeven over leefregels. Tot slot vindt u informatie over
mogelijke behandelingen.
Wat is PMS?
PMS is het optreden van klachten in de tweede helft van de
menstruatiecyclus die weer verdwijnen bij het begin van de
menstruatie. Sommige vrouwen houden nog klachten tijdens de
eerste dagen van de menstruatie. Na een periode van minimaal een
week zonder klachten komen de klachten weer terug. Door de
steeds terugkerende klachten verstoort PMS het normale
leefpatroon van vrouwen. Vele honderden lichamelijke en
psychische klachten zijn bij PMS beschreven, zoals pijnlijke borsten,
een opgeblazen gevoel, prikkelbaarheid, wisselende stemmingen en
klachten als gespannen, depressief of agressief zijn.
Bij de vraag of u last hebt van PMS is het tijdstip waarop de klachten
optreden en weer verdwijnen belangrijker dan de soort klachten. Er
zijn verschillende redenen om hulp te zoeken. Veel vrouwen vinden
het vervelend dat de klachten steeds terugkomen zonder dat ze er
voor hun gevoel iets tegen kunnen doen. Daarbij weten ze ook hoe
het elke maand is een periode zonder klachten te hebben. Niet
zelden nemen de klachten in de loop der jaren toe.
Vaak hebben vrouwen het gevoel dat zij door hun omgeving niet
begrepen en niet serieus genomen worden. Ook voelen velen zich
schuldig tegenover hun partner of kinderen vanwege hun gevoelens
en gedrag in deze periode.

Bij wie en hoe vaak komt PMS voor?
Klachten als gevolg van PMS beginnen vaak na het dertigste jaar en
na het krijgen van kinderen. Bij jongere vrouwen komt PMS minder
vaak voor. Na de overgang verdwijnen de klachten. Naar schatting
4% van de vrouwen tussen de 15 en 45 jaar heeft last van PMS.
Wat zijn de oorzaken?
Alhoewel er een overduidelijk verband bestaat tussen het optreden
van de klachten en de menstruatiecyclus, is nooit een hormonale
oorzaak voor PMS gevonden. Wel zijn vrouwen met PMS-klachten
gevoeliger voor hormoonwisselingen dan vrouwen die er geen last
van hebben. In de hersenen is er als het ware minder weerstand om
de gevolgen van hormoonwisselingen op te vangen. Bepaalde
neurotransmitters werken onvoldoende. Neurotransmitters zijn
chemische stoffen waarmee zenuwcellen in de hersenen berichten
aan elkaar doorgeven. Zo worden de stemming en het welbevinden
beïnvloed. Nog steeds is niet precies bekend hoe PMS ontstaat, en
waarom de ene vrouw er wel last van heeft en de andere niet.
Welk onderzoek is mogelijk?
Hormoononderzoek in het bloed is niet zinvol bij PMS-klachten.
Vrouwen met PMS hebben niet meer, minder, of andere hormonen
in hun bloed dan vrouwen zonder klachten. Lichamelijk of
gynaecologisch onderzoek is meestal ook niet zinvol; abnormale
bevindingen zijn niet te verwachten.
Wel gaat de arts nauwkeurig na wanneer uw klachten optreden, om
te weten te komen of u echt last hebt van PMS. Veel vrouwen
vinden het moeilijk om aan te geven wanneer ze nu precies last van
welke klacht hebben. Daarom vindt u bij deze folder een kaartje. U
kunt daarop bijhouden op welke dagen u last hebt van een bepaalde
klacht. Nadat u ten minste twee maanden steeds van het begin van
de menstruatie tot het begin van de volgende menstruatie deze
kaart hebt ingevuld, is het zinvol er samen met uw arts naar te
kijken. Zo wordt zichtbaar af u werkelijk last hebt van PMS en u
krijgt zelf ook meer inzicht in uw klachten. Sommige vrouwen met
PMS hebben te maken (gehad) met lichamelijk, of seksueel geweld,
bijvoorbeeld incest. Speelt iets dergelijks in uw situatie, dan is het
belangrijk dit aan uw gynaecoloog te vertellen. Zo'n ervaring
veroorzaakt weliswaar niet uw klachten, maar kan wel invloed
hebben op uw beleving.
Is het wel PMS?
Uit onderzoek blijkt dat bij ongeveer de helft van de vrouwen die de
kaart invullen, de klachten bijna de hele maand aanwezig zijn. Er
zijn dan vrijwel geen dagen zonder klachten, hoewel sommige
klachten wel voor de menstruatie verergeren. Het is dan verstandig
contact met uw huisarts op te nemen om te zien of er een andere
verklaring is voor uw klachten. Soms blijken psychische problemen
in het heden of verleden een rol te spelen, bijvoorbeeld een
depressie of paniekstoornissen. Dit zijn aanvallen waarbij iemand op
onverklaarbare wijze zonder enige redelijke aanleiding hevig in
paniek raakt. Ook onverklaarde angst (fobie) komt voor, zoals
pleinvrees. Het zijn situaties waarbij er net als bij PMS sprake is van
een (tijdelijk) tekort aan neurotransmitters in de hersenen. Als er
sprake is van een depressie, paniekstoornis en/of fobie dan kan de
huisarts u behandelen of doorverwijzen naar een psychiater. Een
combinatie van gesprekken en medicijnen biedt vaak goede
mogelijkheden om uw klachten te verminderen.
Gevolgen voor het dagelijks functioneren
Veel vrouwen met PMS voelen zich ongelukkig of machteloos.
Sommigen vinden dat er te veel van hen gevraagd wordt, anderen
voelen juist te weinig waardering. Bij veel vrouwen met PMS-
klachten spelen onderdrukte gevoelens en ervaringen een rol. Het is
vaak niet gemakkelijk die ter sprake te brengen of op te komen voor
uw eigen behoeften. Toch is dat belangrijk om uw ervaringen te
kunnen verwerken en uw leefpatroon te kunnen veranderen.
Ondanks klachten blijken vrouwen in de periode voor de menstruatie
niet slechter in werk of studie te functioneren dan na de menstruatie.
Welke behandelingen zijn mogelijk?
Leefregels
Voor vrouwen met PMS is het belangrijk maar vaak niet gemakkelijk
om te leren omgaan met hun klachten. U moet zelf maatregelen
nemen, maar ook in uw directe omgeving begrip vragen voor uw
klachten. Juist voor vrouwen met PMS is dit vaak heel moeilijk. Op
uw ingevulde klachtenkaart kunt u zien op welke dagen u de meeste
klachten hebt. Probeer dan belastende activiteiten zoveel mogelijk
achterwege te laten, en vraag anderen om extra rekening met u te
houden. U kunt ze ook deze folder laten lezen.
Regelmatige lichamelijke activiteit (sport) verlicht klachten van PMS.
Er zijn aanwijzingen dat een dieet met weinig koffie, alcohol, vet,
zout en scherpe kruiden kan helpen om de klachten te verminderen.
Ook minder roken (nog liever stoppen) kan zinvol zijn. Soms biedt
een gesprek met een psycholoog of een maatschappelijk werker
uitkomst. Deze kan met u bekijken en bespreken hoe u het beste
met uw klachten kunt omgaan. Tot slot leert de ervaring dat
sommige vrouwen het prettig vinden om hun ervaringen met PMS te
delen met andere vrouwen. Het adres van een zelfhulpgroep vindt u
aan het einde van deze folder.
Medicijnen
Bovengenoemde leefregels, een gezond en regelmatig leven met
voldoende rust en lichamelijke activiteit en begrip van uw omgeving
blijken vaak voldoende te zijn om de klachten draaglijk te maken.
Als dat niet genoeg is, kunt u wellicht met medicijnen behandeld
worden.
Medicijnen waarvan de werking wordt betwijfeld
Van een aantal middelen is bekend dat zij een gunstig effect hebben
op premenstruele klachten. Maar uit onderzoek blijkt dat zij net zo
gunstig werken als placebo's: medicijnen die er net zo uitzien maar
het geneesmiddel niet bevatten. Misschien ontstaat de gunstige
werking door het idee dat de arts wat aan de klachten doet en ze
serieus neemt. De klachten worden dan als minder hinderlijk of
beter te verdragen ervaren. Omdat deze medicijnen vaak even goed
werken als placebo's, twijfelen artsen aan hun werking. Voorbeelden
zijn teunisbloemolie, vitamine B6 (pyridoxine) en progesteron. Vaak
zijn ze na een tijdje minder werkzaam, maar sommige vrouwen
voelen toch ook na langere tijd een gunstig effect.
Medicijnen die ervoor zorgen dat u minder hormoonwisselingen
hebt
Er zijn verschillende medicijnen die ervoor zorgen dat er minder
hormoonwisselingen optreden. In een normale menstruatiecyclus
vindt twee weken voorafgaand aan de menstruatie de eisprong
plaats. Na de eisprong worden andere hormonen gemaakt dan voor
de eisprong. Medicijnen die ervoor zorgen dat u geen eisprong hebt,
hebben dan ook als gevolg dat er minder hormoonwisselingen zijn.
Orale anticonceptiva (de pil)
De pil is het bekendste medicijn dat de eisprong onderdrukt. Bij een
aantal vrouwen met PMS die de pil gebruiken, verminderen de
klachten. Andere vrouwen blijken de pil niet goed te verdragen. Als
u de pil wel verdraagt, werkt een combinatiepil (een pil met dezelfde
hoeveelheid hormonen de hele maand) vaak beter dan een
driefasenpil (een pil met verschillende hormoonhoeveelheden).
Bovendien kunt u ook proberen de combinatiepil door te gebruiken
zonder stopweek, zodat er helemaal geen menstruaties meer
optreden. Dit kan geen kwaad. Artsen hebben weinig bezwaar tegen
langdurig pilgebruik, ook boven de 35 jaar. Bij hoge bloeddruk of
roken wordt de pil soms ontraden.
Progesteronpreparaten
Als u dagelijks zonder te stoppen een progesteronpreparaat
inneemt, treedt er geen eisprong op. Daardoor blijft ook de
menstruatie achterwege. Niet altijd lukt het om ervoor te zorgen dat
de menstruaties wegblijven; soms komt tussentijds bloedverlies
voor. Een nogal eens voorkomende bijwerking is vocht vasthouden
met als gevolg vaak gewichtstoename. Een vettige huid en soms
depressiviteit of minder zin in vrijen zijn andere bijwerkingen. Deze
bijwerkingen kunnen optreden, maar niet elke vrouw heeft er last
van.
Een progesteron-‘spiraaltje’
Het Mirena-spiraaltje is een kleine langwerpige capsule die net als
een gewoon spiraaltje in de baarmoederholte gebracht wordt. Deze
capsule geeft elke dag een klein beetje progesteron af. Hierdoor
wordt het baarmoederslijmvlies geleidelijk dunner, de menstruaties
worden minder hevig en houden soms zelfs na een aantal maanden
helemaal op. Ook PMS-klachten reageren soms gunstig. Wel moet u
rekening houden met een grote kans op spotting: gering tussentijds
bloedverlies tijdens de eerste zes maanden van het gebruik.
LH-RH-agonisten
Deze medicijnen bootsen de situatie van de postmenopauze (de
periode na de laatste menstruatie) na. Door weinig aanmaak van
vrouwelijke hormonen wordt er geen baarmoederslijmvlies meer
opgebouwd en afgestoten, en verdwijnen de menstruaties. In
verband met ongunstige effecten op de botopbouw is het beter deze
medicijnen niet langer dan een halfjaar te nemen.
Bijwerkingen zijn overgangsklachten als opvliegers, nachtzweten en
een droge schede. Om de bijwerkingen te bestrijden kunt u er
andere hormonen bij nemen. Helaas blijkt dan dat de PMS-klachten
ook vaak weer terugkeren. LH-RH-agonisten bieden dan vaak ook
geen definitieve oplossing voor PMS-klachten. Wel kunnen ze soms
behulpzaam zijn om er achter te komen of u werkelijk last hebt van
PMS.
Medicijnen die ervoor zorgen dat u minder last hebt van
hormoonwisselingen
Er zijn medicijnen die ervoor zorgen dat de hersencellen minder
gevoelig worden voor natuurlijke hormoonwisselingen. Ze
beïnvloeden de neurotransmitters in de hersenen en worden SSRI'S
(selectieve serotonine re-uptake-remmers) genoemd. Ongeveer
70% van de vrouwen met PMS-klachten ondervindt een gunstig
effect van deze medicijnen. Voorbeelden zijn fluoxetine (Prozac®)
20 mg per dag, paroxetine (Seroxat®) 20 mg per dag en sertraline
(Zoloft®) 50-150 mg per dag. Welke van deze middelen het beste
werkt is niet bekend; er is geen onderzoek dat de werking heeft
vergeleken. De ervaring van uw arts met een bepaald middel speelt
een rol bij de keuze. Ook is nog niet onderzocht of deze middelen
op lange termijn een gunstig effect blijven hebben op de klachten.
Wel weten we van Prozac (fluoxetine) dat na anderhalf jaar gebruik
de PMS-klachten nog steeds gunstig reageren.
U hoeft dit middel waarschijnlijk alleen gedurende de twee
klachtenweken in te nemen. Bijwerkingen van dit soort medicijnen
kunnen zijn dat u minder zin hebt in vrijen of moeilijker een orgasme
krijgt. Maar deze bijwerkingen komen zeker niet voor bij alle
vrouwen die ze gebruiken. Als u in verband met psychische klachten
ander medicijnen gebruikt is het verstandig om te overleggen of u ze
met deze middelen kunt combineren. Soms kunnen door de
combinatie gevaarlijke nieuwe bijwerkingen ontstaan.
Het verwijderen van de eierstokken en eventueel de
baarmoeder
Vrouwen met ernstige premenstruele klachten zijn soms hun
klachten zo beu dat zij hun eierstokken en/of baarmoeder weg willen
laten halen zodat zij niet meer menstrueren. In Nederland worden
om deze reden geen gezonde eierstokken en/of baarmoeders
verwijderd, omdat daar niet de oorzaak van de klachten ligt. Als
alleen de baarmoeder wordt weggehaald, blijven de eierstokken nog
hormonen maken.
De hormoonwisselingen en de bijbehorende klachten blijven dus
bestaan. Als beide eierstokken voor de overgang weggehaald
wonen, ontstaan ernstige overgangsklachten, die vaak nog
vervelender zijn dan de PMS-klachten. Bovendien, zoals eerder
opgemerkt, is nooit een hormonale oorzaak voor de klachten
aangetoond. Met andere woorden: een dergelijke operatie zorgt er
niet voor dat u zich beter zult voelen.
Zelfhulpgroepen
Zelfhulpgroepen kunnen vrouwen erkenning en hulp geven voor hun
problemen. De stichting Selene coördineert in Nederland activiteiten
waaronder zelfhulpgroepen op het gebied van PMS,
Adres: Nieuwegracht 24A, 3512 LR Utrecht; tel.: (030) 233 17 77.
De Stichting Selene geeft een brochure uit: Informatie over het
premenstrueel syndroom.

Tot slot
Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen dan kunt u contact
opnemen met de polikliniek Gynaecologie van maandag t/m vrijdag
tussen 08.30 – 11.00 uur op telefoon (0223) 69 65 36.
aan met behulp van onderstaande symbolen: Symptomen

128793-PK172-10/12
Deze folder is een uitgave van het Gemini Ziekenhuis

Source: http://www.gemini-ziekenhuis.nl/Portals/1/brochures/gemini%20ziekenhuis/gynaecologie/128793_GYN_PK172_PMS_2012_10.pdf